حق و تکلیف در نگاه قرآن

چکیده: در این نوشتار، اشاره ای به تاریخچه مسأله حق و تکلیف شده است که در مباحث فرق اسلامی ابعاد گسترده ای داشته است. در مسائل کلامی، موضوعاتی همچون حسن و قبح عقلی، جبر و اختیار، تفضلی یا استحقاقی بودن ثواب، از دیر باز مورد مناقشه بوده است. در حالی که اشاعره تنها از تکلیف سخن می گفتند، شیعه و معتزله حقوقی را نیز برای بنده قائل بودند. از این میان، حسن و قبح عقلی خود کلید حل بسیاری از مباحث و عقاید شیعه امامی و معتزله است که پاداش الهی را به استحقاق می دانستند. برخی نیز مانند علامه طباطبایی دیدگاهی نزدیک به اشاعره دارند. امروزه، برخی مسأله را با نگاه برون دینی نگریسته از بستر اصلی خارج می کنند و حقوق بشر مصوب سازمان مللل را معیار ارزیابی حقوق و تکالیف می دانند. در نتیجه اگر اسلام موافق با آنها نبود راه حل را در این می دانند که گفته شود این حقوق، دینی نیستند، بلکه برون دینی هستند و اثبات یا سلب آنها از سوی دین نخواهد بود. باید گفت حتی پذیرش حسن و قبح عقلی، و برون دینی بودن این موضوع، باز هم هیچ دلیل عقلی بر معیار بودن حقوق بشر سازمان ملل در این زمینه وجود ندارد، بویژه که منشور اسلامی آن نیز تدوین شده است. نیز جدا کردن باورهای دینی از برنامه ها ابتر کردن دین است.

حق و تکلیف یکی از اساسی ترین مباحث امروز و دغدغه های فکری نسل حاضر است. این مسأله اگر چه در عصر حاضر مورد توجه جدی قرار گرفته است؛ اما به هیچ وجه جدید نیست. در گذشته نیز این بحث در بین مسلمانان به شدت جریان داشته و حتی در اصول دین ردپای این بحث به طور جدی دیده می شود.
بحث از حق و تکلیف به دو صورت ممکن است: یکی به صورت بیرون دینی و دیگر درون دینی. هریک از دو نوع بحث، هم ممکن است و هم انجام شده، و هر دو نوع بحث ضرورت دارد.
در بحث بیرون دینی، پیش از اینکه دیندار باشیم یا خود را ملزم به بی دینی بدانیم، از اصولی بحث می کنیم که می تواند معیار داوری ما درباره روش حقوقی و حقوق و تکلیف باشد. اینکه می گوییم بیرون دینی؛ به معنای ضد دینی نیست، به این معنی است که معیار ارزیابی ما درباره حق و تکلیف یک امر کلی بیرونی است که گزاره های شرع را نیز با این معیار می سنجیم، و نه تنها در امور فرعی، که حتی در اصول دین نیز این بحث های بیرونی جایگاه اساسی دارد.
بحث های بیرون دینی در گذشته بر محور پذیرش یا ردّ حسن و قبح عقلی دور می زد، اما امروزه دست کم در ظاهر شکل متفاوتی دارد، مثلاً به جای حسن و قبح عقلی که یک مسأله کلی است، امروز از یک واقعیت بیرونی که پشتوانه سیاسی فرهنگی قوی دارد و با اهرم های اقتصادی و نظامی، اگر چه یک سویه، اجرا می شود، سخن گفته می شود و آن منشور جهانی حقوق بشر است که در سازمان ملل به تصویب رسیده است. آنچه در حقوق بشر مورد توجه قرار گرفته در دو جنبه می تواند خلاصه شود:
1. محتوای حقوقی این قانون، عادلانه بودن، و دربردارنده راهکار روابط بین المللی، روابط بین دولت ها و ملت ها و روابط اجتماعی است، و بدین لحاظ، تساوی انسان ها و حقوق آنها را یادآور شده است. محتوای حقوق بشر برای بسیاری از دانشمندان و روشنفکران جای هیچ گونه تردید و چند و چون ندارد، حق و عادلانه است و جایگزینی نیز برای آن تصور نمی رود.
کسانی که با این نگاه به حقوق بشر نظر می کنند طبیعی است که آن را معیاری برای درستی، حقانیت و عادلانه بودن تمامی قوانین دیگر بدانند.
2. پشتوانه اجرایی این قانون. حقوق بشر به عنوان یک قانون بین المللی، در شرایط سخت بین المللی و پس از تجربه تلخ جنگ و آثار مخرب آن تصویب شد، به همین سبب برای مردم بحران دیده در کشورهایی که جنگ در آنجا ویرانی و مرگ به ارمغان آورده بود، همانند مائده ای آسمانی شیرین و پذیرفتنی بود، و به هر صورتی که بود به تصویب کشورهای عضو نیز رسید. اما مسأله تنها یک تصویب نبود. خاستگاه این قانون بیشتر غربی بود، ا گرچه کشورهای دیگر نیز بی نقش نبودند، اما نقش محوری غرب در این قانون روشن تر از آن است که بتوان آن را نادیده گرفت. کشورهای قدرتمند غربی که گویی خود را صاحب این قانون می دانستند این حق را نیز به خود دادند که خود را مجری آن بدانند. توانمندی این قانون، نشان توانمندی فرهنگ غرب نیز می توانست باشد، و پذیرش آن از سوی مردم هر کشوری نشان تمدن آن کشور… بنابراین دانشمندان غربی به پشتوانه فرهنگی آن پرداختند؛ و هنرمندان به نشان دادن ارزش های مثبت، و کشورهای قدرتمندتر نیز به عنوان مجری آن، نقش اخطاردهی، تهدید و اقدام به حمله و یا محاصره اقتصادی و سایر راهکارهای فشار بر کشورهایی را که ـ به زعم ایشان ـ با این قانون نمی ساختند ایفا کردند.

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 6:15 عصر )

مفهوم ، فلسفه و فواید حجاب

خبرگزاری فارس: حجاب، به معنای پوشش اسلامی بانوان، دارای دو بُعد ایجابی و سلبی است. بُعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بُعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است؛ و این دو بُعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود؛ گاهی ممکن است بُعد اول باشد، ولی بُعد دوم نباشد، در این صورت نمی‎توان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است.

مفهوم و ابعاد حجاب
مفهوم حجاب چیست و از نظر قرآن و حدیث، حجاب و پوشش اسلامی دارای چه ابعاد و اقسامی است؟
حجاب در لغت به معنای مانع، پرده و پوشش آمده است[1]. استعمال این کلمه، بیش‎تر به معنی پرده است[2]. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می‎دهد که پرده، وسیله‎ی پوشش است، ولی هر پوششی حجاب نیست؛ بلکه آن پوششی حجاب نامیده می‎شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت ‎گیرد[3].
در این نوشتار مراد ما از حجاب، پوشش اسلامی است، و مراد از پوشش اسلامی زن، به عنوان یکی از احکام وجوبی اسلام، این است که زن، هنگام معاشرت با مردان، بدن خود را بپوشاند و به جلوه‎گری و خودنمایی نپردازد.
بنابراین، حجاب، به معنای پوشش اسلامی بانوان، دارای دو بُعد ایجابی و سلبی است. بُعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بُعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است؛ و این دو بُعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود؛ گاهی ممکن است بُعد اول باشد، ولی بُعد دوم نباشد، در این صورت نمی‎توان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است.
گاهی مشاهده می‎کنیم که بسیاری از زنان محجبه در پوشش خود از رنگ‎های شاد و زیبا و تحریک برانگیز استفاده می‎کنند که به اندامشان زیبایی خاصی می‎بخشد و در عین پوشیده بودن بدن زن، زیبایی‎اش آشکار است، گویی که اصلاً لباس نپوشیده است[4]؛ و این دور از روح حجاب است.
اگر به معنای عام، هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب بنامیم، حجاب می‎تواند اقسام و انواع متفاوتی داشته باشد. یک نوع آن حجاب ذهنی، فکری و روحی است؛ مثلاً اعتقاد به معارف اسلامی، مانند توحید و نبوت، از مصادیق حجاب ذهنی، فکری و روحی صحیح است که می‎تواند از لغزش‎ها و گناه‎های روحی و فکری، مثل کفر و شرک جلوگیری نماید.
علاوه بر این، در قرآن از انواع دیگر حجاب که در رفتار خارجی انسان تجلی می‎کند، نام برده شده است؛
مثل حجاب و پوشش در نگاه که مردان و زنان در مواجهه با نامحرم به آن توصیه شده ‎اند:
قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ[5]؛ ای رسول ما به مردان مؤمن بگو تا چشم‎ها را از نگاه ناروا بپوشند.
قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ[6]؛ ای رسول به زنان مؤمن بگو تا چشم‎ها را از نگاه ناروا بپوشند.
نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب گفتاری زنان در مقابل نامحرم است:
فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ[7]؛ پس زنهار نازک و نرم با مردان سخن نگویید؛ مبادا آن که دلش بیمار (هوا و هوس) است به طمع افتد.
نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب رفتاری زنان در مقابل نامحرم است. به زنان دستور داده شده است به گونه‎ای راه نروند که با نشان دادن زینت‎های خود باعث جلب توجه نامحرم شوند:

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 6:14 عصر )

باطن قرآن

یـکـى از مـبـاحثى که از قدیم مطرح بوده است , این است که چند درصد آیات قرآن کریم , آیات الاحکام است .
اولین عالمانى که تفسیر موضوعى نوشته اند کسانى هستند که در رابطه با آیات الاحکام رساله یا کتاب نوشته اند زیرا این بحث , نوعى تفسیر موضوعى است .
آنـچه اکنون مطرح است , این است که در حدود پانصد آیه , آیات الاحکام را تشکیل مى دهد یعنى حدود یک دوازدهم آیات قرآن کریم , زیرا قرآن داراى شش هزار و دویست و سى و شش آیه است .
لـکن این بیان از جنبه اى ممکن است درست باشد ولى با توجه به واقعیت امر, صحیح نیست زیرا آنـان کـه آیـات الاحـکـام را در ایـن حدود تصور کرده اند, تنها به آیاتى توجه داشته اند که صریحا متعرض احکام و تکالیف شده است مثل : (اقیموا الصلوه و آتوا الزکاه ), (احل اللّه البیع و حرم الربا) و امـثـال ایـنها.
در حالى که به اعتقاد این جانب احکام شامل تمامى دستورات شرع , نسبت به روش زنـدگى انسان مى شود و اساسا قرآن , تمامى آیاتش , دستور العمل است و شیوه زندگى انسان را بـیان مى کند, حتى آنجا که قصه نقل مى کند.
لذا قصه ها را بریده بریده و تنها قطعه هایى از آنها را نقل مى کند که جنبه پند و موعظه و دستور زندگى دارد و مربوط به زندگى فعلى انسان است .
قـرآن کـتاب تاریخ نیست , زیرا تاریخ , حکایت مردگان است و قرآن حکایت زندگان است و تمام قـرآن دسـتـورالعمل و احکام الهى براى زندگى انسان است .
منتهى نحوه استفاده و نظر به آیات قـرآن فـرق مـى کـند.
اگر به نظر سطحى نگاه کنیم , به اینکه نقل تاریخ کرده و یا مربوط به یک حـادثـه اسـت و خـیال کنیم یک نسخه اى است براى درمان موقت و به همین قانع باشیم , در این صـورت آیات الاحکام محدود مى شود ولکن باید نگاه به آیات قرآن عوض شود و خصوصیات را الغا کـنـیـم و ببینیم هدف آیات قرآن چیست و دنبال آن هدف برویم که این بطن قرآن است و اساسا ظهر و بطن به این معناست .
ظهر یعنى آنچه به نظر سطحى و بر اساس تعبیر ظاهرى قرآن و ترجمه تحت اللفظى کلمات و با ملاحظه شان نزول ها از آیات فهمیده مى شود.
بـطـن یعنى معنایى و راى ظهر قرآن که یک معناى گسترده تر و قابل دوام و همیشگى و جاوید است .
لذا پیامبر اکرم (ص ) مى فرماید: (ما فى القرآن آیه الاولها ظهر و بطن ).
مـعـنـاى این کلام پیامبر این است که تمامى آیات قرآن ظاهرى دارد و یک هدفى در پشت پرده ظاهر, و جاویدان بودن قرآن نیز به همان معناى باطنى قرآن است .
امـام بـاقر(ع ) مى فرماید: ... لو ان الایه اذا نزلت فى قوم ثم مات اولئک القوم ماتت الایه , لما بقى من القرآن شى و لکن القرآن یجرى اوله على آخره , مادامت السماوات والارض ... اگر آیه اى که در باره قومى نازل شده است با مردن آن قوم از بین برود, دیگر از قرآن چیزى باقى نمى ماند, در صورتى که قرآن همیشه زنده و جاویدان است و مانند ستاره و ماه و خورشید جریان دارد.
آرى قـرآن همیشه قابل تطبیق است و باید از محتواى آیات یک معناى کلى , همگانى , گسترده , بـه گـسـتـردگـى زمـان و به پهناى جهان استفاده کرد وبااین دید قرآن را مطالعه کرد و مورد بـهره بردارى قرار داد.
از این نقطه نظر تمامى آیات قرآن , آیات الاحکام است , زیرا همه اش دستور زندگى انسان است و بر صاحبان اندیشه است که با دقت نظر و با یک دیدى تازه به قرآن بنگرند و موشکافى کنند و ظرافت هاى باطنى قرآن را بدست آورند.
روش ائمه (ع ) در تفسیر آیات اسـاسـا ائمه (ع ) در تفسیر قرآن کریم , نقش کلیدى دارند و اگر آیه اى را تفسیر کردند, در صدد آمـوزش روش تـفـسـیـر بودند و مواردى را به عنوان نمونه تفسیر کردند.
زیرا امامان معصوم (ع ) نـیـامـدنـد از اول تـا آخـر قرآن را تفسیر کنند, بلکه با تفسیر بعضى آیات , روش تفسیر را آموزش داده انـد.
و ایـنـکـه به اخباریها نسبت مى دهند که مى گویند هرآیه اى را که معصوم تفسیر نکرده بـاشـد مـا نمى فهمیم , این یک دروغ محض است زیرا ما نسبت به تمام آیات قرآن , تفسیر ماثور از مـعصومین (ع ) نداریم بلکه نسبت به برخى از آیات , آنهم نسبت به بعضى کلمات یا جمله ها و غالبا آیـه را بـه صورتکامل تفسیر نکرده اند.
و چون نقش کلیدى داشتند و در صدد بیان روش بوده اند, تمام آیات را تفسیر نکرده اند.
مـثلا امام صادق (ع ) از یک آیه با الغا خصوصیت یک معناى عام را استفاده مى کند.
این یک روش است , از باب نمونه آیه خمس , سال سوم هجرى در جنگ بدر نازل شد و در سوره انفال هم هست : (و اعلموا انما غنمتم من شى فان للّه خمسه و للرسول ولذى القربى ) (انفال 8/41).

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 6:13 عصر )

نظریه قرآن در باب چیستى علم (2)

در این مقاله با شرحى از نظریه «طرح جامع شناخت در قرآن» پایه ها و پیامدهاى علوم جدید نقادى شده و مبانى و مختصات علم از منظر قرآن، که حاصل هم‌نهادى حس، تجربه، ایمان، خرد و تقواست، تبیین مى گردد.

یقین در طرح جامع شناخت
علوم جدید یا علوم سکولار، که در روش شناسى اصالت حس و تجربه را مى پذیرد، به ناچار با شکاکیت که در واقع سفسطه پنهان است39 دست و پنجه نرم مى کند. اما طرح جامع شناخت که قرآن کریم راهنماى آن است، با تعیین موارد یقین، هم آرامش و اطمینان علمى و روان شناختى را تأمین مى کند و هم مبادى لازم براى اخلاق و زندگى را فراهم مى نماید، از سوى دیگر، انسان را از فرو افتادن در دام قطعى انگارى گمان ها و مظنونات بى نیاز ساخته و باز مى دارد.
با اینکه قرآن کارکردهاى شناختى حس و تجربه را مى پذیرد و به مشاهده و تأمّل در پدیده هاى مادى و طبیعى تشویق مى کند. اما هیچ کدام از دستاوردهاى حس و تجربه را به عنوان موضوعات یقین بر نمى شمرد. چیزهایى که در قرآن امکان شناخت یقینى آن ها وجود دارد موارد زیر است:
1. لقاء پروردگار (یُفَصِّلُ الآیاتِ لَعَلَّکُمْ بِلِقاءِ رَبَّکُمْ تُوقِنون.)(رعد:2)
2. آخرت (وِ بِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنوِن.)(بقره: 4)، (نمل: 3)، (لقمان: 4)، (مدّثر: 47)، (تکاثر: 5)، (سجده: 12)
3. بهترین بودن احکام الهى (وَ مَنْ اَحْسَنُ مِن اللّهِ حُکماً لِقَوم یُوقِنون.) (مائده: 50)
4. آیات الهى از جهت آیت بودن و خدا نمایى (وَ فى الأَرضِ آیاتٌ لِلمُوقِنین) (ذاریات: 20) آیات الهى گاهى تکوینى و در عالم آفرینش است و گاهى آیات کلامى و تشریعى است که براى هدایت بشر بر پیامبران نازل گردیده است. (قَد بَیَّنّا الآیاتَ لِقوم یُوقِنوِن) (مائده: 50)، (نمل: 82)، (سجده: 24)، (جاثیه: 4 و 20)، (طور: 36)، (نمل: 14)
5. ربوبیت خداوند متعال (رَبُّ السَّمواتِ وَ الأَرضِ وَ ما بَیْنَهُما إنْ کُنتُمْ مُوقِنین) (دخان: 7)، (شعراء: 24)، (انعام: 75)
با جمع بندى آیات مربوط به یقین، که تنها بخشى از آن ها در اینجا بیان گردید، به این نتیجه مى رسیم که آنچه در ظرف معرفت بشرى با وصف یقین تحقق مى یابد، وجود خداوند متعال آیات و اوصاف اوست. البته آیات تکوینى تنها از جهت آیه بودن و ربط به پروردگار موضوع یقین هستند، نه از حیث ذات خودشان. مثلا آمدن روز و شب یا رعد و برق آیات قدرت و حکمت و رحمت الهى است. اما قوانینى که از ذات این پدیده ها و روابط میانشان بر مى آید، همچنین آثار و عوارض آن ها مى توانند مورد شناخت واقع شوند. اما این شناخت به صورت ظنى است نه یقین و ممکن است این قوانین در دانش بشرى دست خوش تحول و تکامل قرار گیرد، چنان که تاریخ علم همین حقیقت را نشان داده است. اما با این حال، یقین آور بودن این آیات براى همه است حتى کسانى که پس از مشاهده این آیات آن را انکار مى کنند. چنان که فرمود: (وَ جَحَدوا بِها وَاسْتَیْقَنَتْها اَنْفُسُهُم)(نمل: 14)

کارکردهاى علم
با توجه به ظنى بودن و تحول پذیرى دانش طبیعى اساساً دانش به چه کار انسان مى آید؟ در قرآن کریم دو کارکرد عمده براى علم معرفى شده است: نخست معرفت الهى با ثمراتى که در پى دارد. و دیگر تسخیر طبیعت به منظور بهره بردارى مادى. در واقع علم هم حیات مادى را آباد مى کند، و هم مایه حیات معنوى است. (سَخَّرَ لَکُم ما فِى السَّمواتِ وَ ما فِى الأَرضِ جَمیعاً مِنهُ اِنَّ فِى ذالِکَ الآیاتٌ لِقوم یَتَفَکَّروُن)(جاثیه: 13) و بسیارى دیگر از آیات شریفه قرآن.40
ادارک رابطه پیوسته ماده و معنا و دنیا و آخرت به صورت ظاهر و باطن41 این دو کارکرد را همراه هم قرار داده است. اگر شناخت ظاهر عالم مؤمنانه وباطن نگر باشد، خود کلید گشایش ابواب برکات آسمان و گنجینه نعمات زمین است. (وَلَوْ اَنَّ اَهْلَ القُرى ءآمِنوا وَاتَّقَوا لَفَتَحنا عَلَیْهِم بَرَکت مِن السَّماءِ والارضِ)(اعراف: 96) این مطلب بدین ترتیب قابل تعلیل است: یکم، همه علم از آن خداست و اگر رابطه با او اصلاح شود، رشد دانش بهبود مى یابد.
دوم، عالم واقعاً و حقیقتاً الوهى است. اگر شناخت انسان غیر از این باشد، علم او در مقام نظر نادرست و بوده و در مقام عمل هم چنین خواهد شد و چندان کامیاب نبوده و کارگر نمى افتد. پس اگر عالم را چنان که هست، الهى بشناسیم و هر کدام از تجربه و حکمت و دین را در جاى خود و کنار هم بنشانیم و تمامى امکانات شناخت را به کار زنیم، آن گاه آثار علم از جمله تسخیر و تسلط بر طبعیت و تنظیم روابط انسانى و تدبیر جوامع بشرى بسیار شایسته تر تحقق مى یابد. چنان که در مدت کمى پس از ظهور حضرت حجت (عج) که حیات طبیه قرآنى تحقق مى پذیرد، دانش بشرى پیشروى چشم گیرى خواهد یافت.42

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 6:10 عصر )

راههای مبارزه با فشارهای روانی از منظر قرآن

فشار روانى یکى از رایج‏ترین بیماریهاى زمان معاصر است، به‏گونه‏اى که طبق برآورد کارشناسان سازمان بهداشت جهانى حدود شش درصد کلّ جمعیّت جهان از بیماریهاى روانى رنج مى‏برند و شروع هشتاد درصد از بیماریهاى جسمى با فشار روانى همراه بوده است. روان‏شناسان راهکارهایى را براى مقابله با فشار روانى مطرح نموده‏اند و اسلام نیز در طى قرون متمادى موفّق شده است میلیونها نفر را در مناطق مختلف جغرافیایى و از نژادهاى گوناگون به خود جذب کند و با تغییر سبک زندگى آنها، براى زندگى اجتماعى و فردى آنان قوانین مطلوبى وضع نماید. بى‏شک دین مبین اسلام از روشهایى تبعیّت نموده که حتّى اگر عنوان سازمان و نظام روان‏شناسى بدان ندهیم، داراى یک دستگاه روان‏شناسى مخصوص به خود است که خاستگاه نخستین آن قرآن کریم است. لذا توجّه به قرآن در ریشه‏کنى این نوع بیماریها مى‏تواند به عنوان مؤثرترین شیوه به شمار آید و این خود بُعدى فراگیر از عظمت قرآن کریم، اعجاز و اثرگذارى آن در امور خدماتى و درمانى را نمایان مى‏سازد(1).
امید است راهکارها و شیوه‏هاى بررسى شده در این مقاله زمینه‏ساز تحقیقات بیشترى در این مسائل بوده، باعث اُنس بیشتر با قرآن کریم گردد.

بازگشت به فطرت
اوّلین مسئله و نخستین شیوه مقابله با فشارهاى روانى از نظر قرآن کریم، بازگشت به فطرت است که اساس آرامش روانى مى‏باشد. فطرت، اصلى واقعى، طبیعى و جهانشمول است که مربوط به انسان و زمان و مکانى خاص نیست، بلکه مرتبط به همه انسانهاست. از دیدگاه قرآن، انحرافات روانى ریشه در انحراف از فطرت دارد؛ از این رو بازگشت به فطرت در بهداشت روانى از نظر اسلام مورد عنایت قرار گرفته است و در آن مباحث ذیل قابل بررسى است:
مدار فطرت و شهوت؛ جریان فطرت؛ فطرت راه انحصارى آرامش روانى؛ پیامدهاى خروج از فطرت؛ جهاد اکبر (کنترل شهوات).
در این نوشتار به بررسى برخى از مسائل یاد شده که ارتباط بیشترى با موضوع دارند مى‏پردازیم.

الف ـ مدار فطرت و شهوت

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 6:9 عصر )

عوامل ایجاد و سلب آرامش

آن چه پرسش این نوشتار را تشکیل می دهد، این مطلب است که چرا آدمی پس از این همه تلاش و کوشش که به آسایش می رسد آن را به سرعتی باورنکردنی از دست می دهد. چه علل و عوامل درونی و بیرونی سبب می شود که آسایش از آدمی و یا جامعه ای سلب شود؟ در نهایت دیدگاه قرآن درباره علل و عوامل سلب آسایش چیست؟ مطلب را با هم از نظر می گذرانیم:

اهداف و مقاصد رفتاری انسان
انسان هماره دغدغه خوشبختی و سعادت دارد. تفسیری که از این کلمه از سوی همه فرهیختگان داده شده بیانگر آن است که اگر برای انسان انگیزه های حرکتی متعددی فرض شود که به عنوان اهداف و مقاصد وی مورد نظر است، دو امر سرلوحه این اهداف و مقاصد تلاش بشر است که عبارتند از آرامش و آسایش است. از این روست که مقصد هر تلاشی و کوششی در وهله نخست دست یابی به امنیت های روحی و روانی و جسمی و جانی و مالی و در سطح بالاتر امنیت ملی و جهانی و در افق و کرانه ای دورتر امنیت و آرامش جاودانه در دنیا و آخرت است. در گام دوم انسان می کوشد تا همه ابزارهای آسایش خویش را فراهم آورد و از نظر غذایی و خورد وخوراک و خواب شرایطی را فراهم آورد که بی رنجی یا در کم ترین رنجی همه آن چه نیازهای جسمی او را برآورده می سازد تامین باشد.
بر این اساس است که تمام ذهن و برنامه و تلاش های بشر مصروف فهم و درک و تحقق این دو عنصر حیاتی در زندگی است. محدودیت های دنیوی و عوامل متعدد درونی و بیرونی همواره این دو مقصد آدمی را حتی پس از دست یابی به آن مورد تهدید جدی قرار می دهد. بسیاری از انسان ها پس از دست یابی به آرامش و آسایش ناگهان دچار بحران می شوند و آن چه را عمری برای آن تلاش کرده اند به یک باره از دست می دهند.
مشکل مهم تر و اساسی تر این است که ظرفیت زندگی در دنیا به آدمی فرصت این را نمی دهد تا درباره مفهوم آسایش و آرامش مطلق بیندیشد؛ زیرا مرگ همه آن چه فراهم آورد به یک باره از وی سلب می کند و او را به دیار نیستی می برد. این گونه است که آدمی در حالتی از تضاد تلاش و بیهودگی دست و پا می زند. از سویی خواسته اساسی و اصلی هر حرکت و انگیزه تمام تلاش و کوشش بشر دست یابی به آسایش و آرامش و خوشبختی است که پایدار نیست و در نهایت چیزی که نصیب و بهره آدمی می شود، اموری نسبی است که از ثبات برخوردار نمی باشد و هر دم و آنی ممکن است که به تندباد رخدادها و حوادث طبیعی و غیرطبیعی از وی گرفته شود؟ ازاین روست که اندیشه جهان پایدار دیگر در آدمی تقویت شد و آموزه های وحیانی پیامبران (ع) این معنا را تشدید کرد. این گونه است که آدمی افزون بر طلب خوشبختی در دنیا در اندیشه خوشبختی و سعادت پایدار در جهان دیگر فرو رفت و چاره جویی برای دست یابی به آن را هدف خویش قرار داد.

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 2:12 عصر )

جنون در آموزه های قرآن

بیماری تماس با شیطان آنچه درباره جنون باید بدانیم
اشاره : در جهان امروز افراد بی شماری را می توان یافت که دچار بیماری افسردگی هستند. برخی از اندیشمندان غربی و روان شناسان بر این باورند که در جهان امروز بیش از 75 درصد مردم به نوعی از بیماری افسردگی و به سخن دیگر از دیوانگی رنج می برند. این بدان معناست که بیماری روحی و روانی بیشترین شمار مردمان را دربر می گیرد و انسان بیش از آن که دچار بیماری های جسمی و بدنی باشد از بیماری های روحی و روانی رنج می برد.
به نظر می رسد که برخلاف باورهای روان شناسان، این بیماری ها تنها به حوزه روان مرتبط نباشد و ارتباط تنگاتنگی با حوزه بیماری های روحی داشته باشد. به این معنا که می بایست میان بیماری های روحی و بیماری های روانی تفاوت و تمایزی محسوس قائل شد؛ چنان که میان بیماری های جسمی و روانی این دسته بندی انجام شده است .
بیماری های روانی به آن دسته از بیماری هایی گفته می شود که با روان یعنی نفس مرتبط با جسم مرتبط می باشد و متاثر از عالم فیزیک و طبیعت بشری است و می توان آن را در حوزه نرم افزاری جسم جست وجو کرد. به سخن دیگر روان عبارت است از عالم برزخ میان جسم و روح. در این عالم و نشاه که برخی از خصوصیات روح و برخی از خصوصیات جسم در آن دیده می شود، نشانه هایی از هر دو بعد انسانی را می توان یافت. از این روست که می توان با ابزارهای فیزیکی ولی نرم همانند تعبیر قدرت نرم از آن آگاه شد و به شناخت و آگاهی نسبی آن دست یافت.
به سخن دیگر روان نرم افزاری فیزیکی و جسمی است که در عالم برزخ قرار می گیرد و روان شناسان می توانند آن را با ابزارهای نرمی بررسی و بیماری های آن را معالجه و درمان کند.
اما روح مقامی برتر و از حوزه فرامادی است و چنان که قرآن تعبیر می کند از عالم خلق بیرون در مجموعه عوامل امر داخل می باشد. از این روست که خداوند می فرماید: و یسالونک عن الروح قل الروح من امر ربی؛ از تو درباره روح می پرسند بگو آن از امر پروردگار من است.
بیماری های انسانی از این رو به دو دسته بیماری های روحی و بیماری های روانی دسته بندی می شود. بیماری روحی بیماری هایی است که روح را از سلامت فطری بیرون می برد و وضعیت کلی بشر را از حوزه بشریت و ماهیت بشری بودن خارج می سازد. گاه از آن به پلیدی ذاتی نیز یاد می شود. این دسته از بیماری ها در این مقاله و نوشتار مورد نظر نیست و مجال دیگری را می طلبد.
اما بیماری های روانی را می توان به دو دسته تقسیم کرد؛ زیرا عوامل موثر در آن می تواند عواملی در حوزه بیماری های مرتبط با جسم و فیزیک باشد و یا مرتبط به عقاید و بینش و نگرش. به این معنا که عوامل موثر آن می تواند برخاسته از وضعیت جسمی فرد و متاثر از آن باشد که با درمان های غذایی و دارویی قابل درمان است و یا می تواند برخاسته از بینش و نگرش فردی باشد که در حوزه روان شخص اثر گذاشته و امکان درمان از راه دارو نیست و می بایست تنها با استفاده از درمان های عقیدتی آن را بازسازی کرد.
از این روست که به نظر می رسد که میان افسردگی برخاسته از جسم و یا دیوانگی برخاسته از جنون و جن زدگی تفاوت گذاشت. به این معنا که اسکیزوفرنی و یا شیزوفرنی بیماری های روانی هستند که می تواند برخاسته از عوامل جسمی و یا اعتقادی باشد.

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 2:12 عصر )

معرفت: آیا خود افراد هم مستقیماً مى توانند از قرآن استفاده کنند یا نیاز به واسطه اى هست؟
حجة الاسلام رجبى: هر کتابى که براى توده مردم نوشته شده باشد تنها شرط فهم آن، آشنایى با زبان آن کتاب و برخوردارى از قدرت درک و دقت است. اما وقتى کتابى محدود به توده مردم نیست و مى خواهد همه قشرها را هدایت کند و به فرمایش مرحوم علاّمه طباطبائى، براى یک حقوق دان منبع حقوقى است، براى یک فیلسوف راهنماى بحث هاى عقلى است و همین طور دانشمندان رشته هاى دیگر، این کتاب نه تنها یک راهنما، بلکه یک معجزه است; کسى که با تخصص ویژه خود وارد قرآن مى شود مى بیند که مطالب شگفت انگیزى در آن وجود دارد که حتى دانشمندان و محققان نمى توانند به این حد از معرفت دست یابند و آن را ارائه بدهند. چنین کتابى که مى خواهد همه را هدایت کند، داراى درجات است; یک سطح آن در سطح عموم است که اگر کسى زبان عربى را به خوبى بداند و بر ادبیات عرب دقیقاً مسلط باشد، مى تواند به سطح اول از فهم قرآن دست یابد. این همان چیزى است که در بعضى روایات آمده است: «فالعباراتُ للعوامِ»;( ) براى توده مردم، فهم قرآن در حد عبارت ظاهرى امکان پذیر است. اما قرآن در این حد خلاصه نمى شود; درجات دیگرى نیز دارد که با این حد از معلومات دست یافتنى نیست و نیاز به معارف بالاتر و صفاى باطن فراترى دارد. از سوى دیگر خود آیات هم چنان که در بعضى از روایات هم آمده، چند قسم است: برخى از آیات را به روشنى نمى توانیم بفهمیم، حتى گاهى مفسران بزرگ هم در فهم بعضى آیات دچار مشکل مى شوند. بنابراین، چنین نیست که هر آیه اى را هر کسى بتواند بفهمد. مى توان گفت یک تقسیم بندى عرضى داریم و یک تقسیم بندى طولى; یک تقسیم بندى افقى داریم، یک تقسیم بندى عمودى و در هر دو سو، یک مقطع براى کسانى است که با ادبیات عرب آشنا بوده و بخواهند قرآن را بفهمند. اگر کسى از سر لجاج و عناد و غرضورزى و سوء استفاده بخواهد سراغ قرآن بیاید و با آن معارضه کند، بسیارى از حقایق آن را نمى فهمد. این نکات در روایات آمده، در خود آیات هم به آن اشاره شده است. بر این اساس، در حدى از فهم قرآن، که حد توده مردم است. هیچ قید و شرط و شیوه خاصى وجود ندارد; به همین دلیل قرآن تحدى مى کند و مشرکان هم سخن قرآن را مى فهمند و برمى آشوبند و یا دیگر اقشار توده مردم به حقایق آن پى مى برند و تسلیم مى شوند. البته این گونه نیست که هر کس هرچه دلش بخواهد بگوید و آن را به قرآن نسبت دهد، باید با عبارات قرآن طبق قواعد زبان عرب و عرف گفتوگو عقلایى سازگار باشد و هر کس ضرورت رعایت این نکات را درک مى کند و کسانى که بى حساب حرف مى زنند و نسبت هایى مى دهد اکثر قریب به اتفاقشان این حقیقت را درک مى کنند: «ان الانسان على نفسه بصیره» هم افراد توده مردم و هم برخى از خواص که گاه برداشت هاى انحرافى مى کنند و گرایش هاى سیاسى و غیره آنان را به این امور مى کشاند خود خوب درک مى کنند که عیب کار کجاست; به قول مولانا اگر خود توان پى بردن به عمق آیات را ندارند ولى مى دانند که آنچه مى گویند اشتباه است:
تو نمى دانى که آن اشتر کجاست لیک دانى کین نشانى ها خطاست
هر کس ادعا مى کند که قرآن مطلبى را مى گوید، باید بتواند مستند به تعابیر آن، نکات ادبى آن و قواعد محاوره اى عقلا باشد. اگر چنین شد، معنایش آن است که روش و معیار خاصى وجود دارد و فهم قرآن ذوقى و سلیقه اى نیست و در این صورت، قرائت هاى مختلف ـ که امروزه مطرح است ـ حرف باطلى خواهد بود. قرائت هاى مختلف به این معنا که هر کسى برداشتى داشته باشد و معلوم نباشد که کدام حق است و کدام باطل یا همه حق است و همه بخشى از حق را دارند و معیارى هم براى تشخیص حق و باطل آن ها در دست نیست، این سخن نادرستى است. این در جایى است که بگوییم براى فهم ظاهر و برداشت از قرآن، هیچ معیارى نداریم، هر کس طبق ذوق و سلیقه اش چیزى مى گوید، در صورتى که بحث تفصیلى و مستدل در جاى خود در کتاب هاى اصولى مطرح شده است که استفاده از قرآن در حد اولیه اش هم باید مستند به قواعد و اصول خاص خود باشد. منتهى هر قدر بخواهیم فهم ها عمیق تر باشد، نکات و قواعد عمیق ترى مى طلبد و تخصص لازم دارد; مانند هر رشته علمى دیگر که نیاز به تخصص دارد. در این فرصت کوتاه نمى توان به دلایل نیاز به تخصص در فهم آیات پرداخت; زیرا خود یک فرصت جداگانه اى مى طلبد. ولى اجمالاً چنان که گفته شد باید مقدمات و تخصص لازم در فهم را فراهم ساخت. تسلط به زبان عربى و قواعد ادبیات عرب، رعایت اصول محاوره عقلایى، شناسایى دقیق قراین کلام و بهره گیرى از آن ها و معیار قراردادن مطالب معتبر، فراگیرى علوم مورد نیاز و شیوه استفاده از منابع تفسیر و نیز شیوه و مراحل تفسیر امورى است که براى فهم دقیق آیات قرآن ضرورت دارد.

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 2:10 عصر )

عـلـوم قـرآن و قـرآن پـژوهـى; اهمیت، جایگاه و تنگناها

اشاره
جناب حجة الاسلام و المسلمین محمود رجبى چهره اى آشنا، صمیمى و متواضع و از جمله استادان ممتاز و قرآن پژوهان حوزه علمیه و مدیر گروه «علوم قرآن و تفسیر» در «مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره)» است که از سال 1344 تاکنون در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل، تحقیق و تدریس مى باشد. ایشان پس از اتمام سطح حوزه در دروس خارج فقه و اصول، از محضر استادان بزرگوارى همچون مرحوم حاج شیخ مرتضى حائرى(ره)، مرحوم آیة الله حاج شیخ کاظم تبریزى و آیة الله وحید خراسانى و آیة الله مؤمن قمى بهره مند گردید. در کنار دروس حوزوى، به دلیل احساس نیاز و نبوغ سرشار و با برنامه اى منظم و هدایت شده، به سمت علوم روز کشیده شد و پس از آشنایى با حضرت آیة الله مصباح یزدى ـ دام عزه ـ به اشاره معظمٌ له، دوره هفت ساله «مؤسسه در راه حق» را با موفقیت سپرى نمود. با تأسیس «دفتر همکارى حوزه و دانشگاه»، در گروه علوم اجتماعى آن دفتر و نیز در «بنیاد فرهنگى باقرالعلوم(ع)» و سپس در «مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره)» مسؤولیت گروه «علوم قرآن و تفسیر» را عهده دار شد. به توصیه استاد مصباح ـ دام عزه ـ از سال 1348 به تدریس و از سال 1352 به پژوهش و تدریس در زمینه علوم قرآن و تفسیر روى آورد و از سال 1361 ارتباط نزدیک و مستمرى با دانشگاه برقرار کرد و در دانشگاه هاى تهران، شهید بهشتى، علاّمه طباطبایى و علوم پزشکى به تدریس مشغول گردید. اینک ایشان از جمله اعضاى شوراى بررسى متون درسى و رئیس کمیته علوم اجتماعى مى باشد که به بررسى و نقد علمى و ارزشى متون و منابع درسى دانشگاهى مى پردازد.
جناب استاد بیش ترِ عمر با برکت خود را در هدایت، راهنمایى و مشاوره طلاب و دانشجویان جوان سپرى نموده و به تدریس اشتغال داشته، اما آثار ماندگار و ارزشمند متعددى نیز از ایشان به زیور طبع مزین گشته است که مواردى از آن عبارت است از:
1. چند درس درباره ایدئولوژى اسلامى با همکارى آقایان محمدى عراقى و اکبر میرسپاه; 2. چند درس پیرامون شناخت قرآن با همکارى محمدى عراقى و اکبر میرسپاه; 3. ترجمه کتاب ریشه هاى عقب ماندگى و ضعف مسلمین، نوشته سمیع عاطف الزین; 4. درآمدى بر جامعه شناسى اسلامى با همکارى چند تن از استادان حوزه و دانشگاه; 5. تاریخچه جامعه شناسى با همکارى محمدى عراقى و اکبر میرسپاه; 6. مبانى جامعه شناسى با همکارى محمدى عراقى و اکبر میرسپاه; 8. تهیه و تدوین معارف قرآن، قرآن شناسى، اثر استاد علاّمه مصباح یزدى; 9. انسان شناسى; 10. شناخت قرآن.
علاوه بر این، ایشان بر اجراى ده ها طرح پژوهشى و راهنمایى و مشاوره بیش از پانزده رساله در حوزه هاى علوم اجتماعى و علوم قرآن و تفسیر نظارت داشته که همگى دفاع شده است. آنچه در پى مى آید حاصل مصاحبه با ایشان در زمینه معرفى رشته «علوم قرآن و تفسیر» در «مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره)» و پیشینه آن و نیز نقش قرآن و قرآن پژوهان در جامعه امروز و مباحثى حول این موضوعات است که آن را به قرآن پژوهان اهل معرفت تقدیم مى داریم. معرفت

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( شنبه 89/6/27 :: ساعت 2:9 عصر )

مبانی و مراتب فهم قرآن

برای آن که فهم درست و روشمندی از کلام الهی داشته باشیم و گرفتار گرداب مهلک رویکردهای انحرافی در تفسیر قرآن نشویم، لازم است مبانی و اصولی را رعایت کنیم و هر تفسیری را که با آن‏ها مطابق بود، بپذیریم و برداشت‏های دیگری را که به طور کلی یا جزئی با آن‏ها مخالفت داشت، کنار بزنیم.
چنین است که به جوهر و گوهر هدایتگری قرآن دست خواهیم یافت.در غیر این صورت، نه تنها به هدایت دست نخواهیم یافت که به ضلالت کشیده خواهیم شد.
از این‏رو، نوشتار حاضر بر آن است که در حوزه مبانی فهم قرآن به پژوهش بنشیند و خواننده را به یافتن راهکارهای فهم روشمند وحی رهنمون شود.

مبانی فهم قرآن
در بحث از مبانی فهم قرآن، به نکات و مباحثی نظر داریم که با پذیرش آن‏ها به این نتیجه دست می‏یابیم که، قرآن قابل فهم است و فهم آن، حداقل در لایه‏های آغازین، در قدرت و طاقت عقل متدبران است.
اما آنچه اهمیت این بحث را موجب می‏شود، این است که فرقه‏ها و گروه‏هایی عقیده داشتند، بخشی از آیات نظیر آیات متشابه قرآن و به ویژه آیاتی که در بحث از صفات خداوند مطرح می‏شوند را نمی‏توان فهمید.از این‏رو، یا نقش عقل را در فهم این بخش از معارف قرآن تعطیل کرده‏اند و یا بر ظواهر این آیات جمود ورزیده‏اند که موجب قول به تجسیم خداوند، عدم عصمت انبیا، جبر و...شده است. 1
در تفکری دیگر، آیات را فقط از مجرای معصومان باید فهمید و برداشت‏های دیگر قرآنی که از غیر این ناحیه هستند، باطل و نادرست خواهند بود. 2
هر یک از خطوطی که به عنوان مبنا در ادامه آورده می‏شود، به گونه‏ای با بحث فهم عمومی قرآن از یک سو و فهم صحیح و روشمند وحی از دیگر سو ارتباط وثیق دارد.

مبانی نخست
هدف از نزول قرآن، هدایت نسل بشر و خارج ساختن او

مبانی و مراتب فهم قرآن
تحقیق و نگارش:علی اسعدی‏ از ظلمات به سوی نور بوده است(مائده، 16).از این‏رو خدای متعال کتاب خود را: «هدی»، «نور»، «رحمت»، (جاثیه، 20)«شفا»(فصلت، 44)و...نامیده است.
بنابراین کتابی که خود نور است و روشنگر، و برای هدایت عموم مردم نازل شده، نمی‏تواند برای مردم غیرقابل فهم باشد.

مبنای دوم
مخاطب قرآن، همه انسان‏ها در همه عصرها و قرن‏ها هستند و قرآن اختصاص به گروهی خاص ندارد.نظر به خطاب‏های:«یا أیها الناس»، «یا عباد»، «یا اهل الکتاب»، «یا بنی اسرائیل»، «یا ایها الذین آمنوا»و«یا أیها النّبی»بیان فوق به اثبات می‏رسد.
وانگهی فهم قرآن، همه مخاطبان را شامل می‏شود؛البته با رعایت شروط و اصول لازم.بنابراین، این سخن صحیح نیست که بگوییم، «مخاطب قرآن همه انسان‏ها هستند، اما فهم قرآن ویژه عده‏ای خاص است و عموم مخاطبان قرآن باید آیات را از طریق این عده درک کنند»، چرا که دلایل زیر ادعای فوق را رد می‏کنند.
الف)دلایلی که در اثبات عمومی بودن زبان قرآن مطرح می‏شوند، مانند:«نور»، «تبیان بودن»، «دعوت قرآن به تدبّر»و«دعوت به تحدی»
ب)حدیث ثقلین که به وضوح انسان‏ها را به تمسک به قرآن، همانند اعتصام به سنت فرا می‏خواند:«ما إن تمسکتم بهما لن تضلّوا بعدی» 3 ، «مادام که به قرآن و سنت چنگ زنید، بعد از من گمراه نمی‏شوید.» ج)روایاتی که عرضه اخبار متعارض بلکه مطلق اخبار، هر چند متعارض نباشند، را بر قرآن تأکید می‏کنند.نظر به این که امام صادق(ع)فرمودند:«کل شی‏ء خالف کتاب الله، باطلّ» 4 ، «هر چیزی که با کتاب خدا مخالفت داشته باشد، باطل است.»
امامان معصوم(ع)شاگردان و مخاطبان خود را در هر زمینه‏ای به قرآن کریم ارجاع می‏دادند.این ارجاعات در زمینه‏های گوناگون:عقاید و معارف، مسائل حقوقی، مسائل فقهی و...صورت گرفته‏اند.به طور مثال زراره از امام صادق(ع)سؤال می‏کند:«به من خبر دهید از کجا گفتید که مسح به قسمتی از سر و پا جایز است.»
ایشان پاسخ دادند:ای زراره!مسح به بعض سر، به خاطر مکان«باء»در آیه‏«و امسحوا برؤوسکم و ارجلکم»(مائده، 6)، «مسح کنید سر و پاهایتان را...»است.یا در زمینه مسائل حقوقی، استشهاد حضرت زهرا(س)به آیات فراوان، در خطابه‏ای که در استرداد فدک ایراد فرمودند 5 و نمونه‏های فراوان دیگر که دلالت بر فهم‏پذیری قرآن برای عموم دارند. 6
نکته دیگر در این‏باره، این که، ظرفیت‏ها در فهم قرآن تفاوت می‏کند.این تفاوت ظرفیت‏ها هم در تفاوت سطح علمی افراد است و هم تفاوت سطح روحی و معنوی.چرا که قرآن کریم یک کتاب ساده نیست که هر کسی چند بار آن را بخواند، ادعا کند تمام محتوایش را فهمیده است، بلکه کتابی عمیق است که هر کس بر حسب ظرفیت روحی و معنوی خود از آن بهره می‏گیرد.به این خاطر که فهم کامل و عمیق قرآن نیازمند کشف حجاب‏ها و تثبیت اوصاف و ملکات نفسانی است؛ کشف حجاب‏هایی نظیر:
الف)«ظلم»:«و ما یجحد بآیاتنا الا الظالمون»، «آیات ما را جز ظالمان انکار نمی‏کنند»؛«و جحدوا بها و استیقنتها انفسهم ظلما و علوا»(نمل، 14)، «و با آن که‏ دل‏هایشان بدان یقین داشت، از روی ظلم و تکبر آن را انکار کردند.»
ب)«استکبار»که نتیجه و میوه گناهان است:«سأصرف عن آیاتی الذین یتکبرون فی الارض بغیر الحق...»(اعراف، 146)، «به زودی کسانی را که در زمین به ناحق تکبر می‏ورزند، از آیاتم رویگردان می‏سازم».
ج)«بی‏توجهی به گناهان»:«و من اظلم ممن ذکر بآیات ربه فاعرض عنها و نسی ما قدمت یداه انا جعلنا علی قلوبهم اکنّة ان یفقهوه و فی آذانهم و قرا»(کهف، 57)، «کیست ستمکارتر از آن کس که به آیات پروردگارش پند داده شد و از آن روی برتافته و دستاورد پیشینه خود را فراموش کرده است؟ ما بر دل‏های آنان پوشش‏هایی قرار دادیم تا آن را در نیابند و در گوش‏هایشان سنگینی...»
د)«فسق»(بقره، 99).
ه)«کفر و شرک»(عنکبوت، 47).
و)«پیروی از هوای نفس»، و«تمسخر آیات الهی».
(محمد، 16؛لقمان، 6 و 7)

شرایط فهم قرآن

ادامه مطلب...
نوشته های دیگران () نویسنده متن فوق: » م -ح ( دوشنبه 89/6/22 :: ساعت 2:27 عصر )